Voor alle duidelijkheid, we hebben het hier over een puur voedselbos en dus niet over een tuin. Voor de verschillen tussen beide lees je meer in de bijdrage over ‘Welke soort voedselbos wil ik?”
Elke vorm van grondbewerking is in principe overbodig en is zelfs schadelijk voor het natuurlijk evenwicht dat in de bodem moet ontstaan. Vooral ploegen heeft een zeer negatieve impact op de bacteriële balans in de bodem omdat de grondlagen vermengd worden. Dit verstoort het bacterie-evenwicht drastisch.
Elke laag heeft haar eigen bacterieleven. Dit wordt grotendeels vernietigd als de lagen vermengd worden. Bovendien droogt de grond door de bewerkingen sneller uit. Wetenschappelijk onderzoek toont bovendien steeds vaker aan dat hierdoor ook de opgeslagen C02 uit de bodem verdampt, wat het klimaatprobleem vergroot.
Bij de aanleg van je voedselbos kan je daarom best beginnen aanplanten op de bodem zoals hij is, zelfs al is de bodemstructuur niet optimaal. Het is niet de gemakkelijkste, maar wel de snelste weg naar een gezonde bodem.
Het is volstrekt uit den boze om de bodem ‘op te ruimen’ door alle vormen van organisch materiaal te verwijderen. Bladeren, takken, dode mossen en andere planten laat je best liggen. Ze vormen een natuurlijke bescherming tegen de invloed van wind, regen en zon.
Op deze manier blijft het bodemleven het meest actief en gaat er geen vocht onnodig verloren. De langzame vertering van het restmateriaal verhoogt het humusgehalte van de grond verhoogd en zo sla je C02 op in de bodem. Blote grond doet net het omgekeerde.
Uiteraard hoort geen enkele vorm van afval in je gelaagde tuin aanwezig te zijn. Alleen wat planten voortbrengen mag en moet ter plaatse blijven. Het is dan ook geen afval, maar dood organisch materiaal dat het natuurlijk evenwicht van de bodem herstelt en behoudt.
Er zijn zelfs theorieën die ervan uitgaan dat elke slechte bodem de onkruiden doet kiemen die voor haar herstel nodig zijn. Door het ter plaatse laten van het stro dat deze kruiden opleveren, wordt het natuurlijk evenwicht sneller hersteld. Of … hoe de natuur zichzelf herstelt als we haar niet tegenwerken.
Een natuurlijke bodem heeft geen bemesting nodig. Dus elke vorm van het toevoegen van stikstof, fosfor of kalium -de drie meest gebruikte componenten van kunstmest- zijn te mijden. Andere materialen hoeven eveneens niet extra toegevoegd te worden.
Door de diversiteit van beplanting kan je wel een eventueel bestaand tekort herstellen. Dit doe je bv. door relatief veel stikstofvangers te planten. Dat zijn planten die stikstof uit de lucht halen en opslagen in wortelknolletjes, zodat ze beschikbaar komen van andere planten. Voor arme bodems kan dat een winst betekenen. Bij sterk verzuurde bodems kan een gift van natuurlijke kalk ook aan het herstel bijdragen omdat die compenseert voor de verzuring, die ontstaat via luchtverontreiniging.
Overdrijf echter niet! Laat misschien best een bodemstaal nemen voor je gaat bekalken. Dan ben je zeker dat een vrij neutrale zuurtegraad ontstaat. Eens je die toestand hebt bereikt dan is verdere bijsturing overbodig door het natuurlijk evenwicht.
Een wat lager gelegen stuk grond kan mogelijk van nature iets zuurder zijn. Die plaats kan je gebruiken om zuur-minnende planten te zetten. De verschillen zijn echter klein. Maar blauwe bes of bosbes bv. zal niet goed gedijen in een kalkrijke bodem. Daar moet je dus zelf voor een iets zuurdere bodem zorgen. Hetzelfde geldt voor rabarber.
In de traditionele fruitteelt is aangewezen om te snoeien ten voordele van de vruchtgrootte. Dit is in een gelaagde tuin niet nodig. Als de vruchten iets kleiner uitvallen zal dat zeker gecompenseerd worden door een rijkere smaak.
De bedoeling in een natuurlijke tuin is om zaken niet te forceren. Ook snoeien is dus overbodig. Maar het is wel aanvaardbaar dat bomen worden gecorrigeerd in hun vorm, door bv. een laaghangende tak te verwijderen als die hindert. Hou echter wel rekening met het juiste moment in het jaar. Voor sommige bomen of struiken is dat belangrijk. Een okkernoot kan je best snoeien als dat nodig is, op het ogenblik dat de noten rijp zijn en niet buiten die periode. De boom heeft dan meer te lijden en wordt gevoeliger voor ziekten. Snoeiadvies per boomsoort kan je vinden in de meeste plantengidsen.
Het is echt niet nodig om planten extra water te geven eens je gelaagde tuin op dreef is. Gelaagd werken verbetert de waterhuishouding dermate dat dit echt niet nodig is. De enige uitzondering is bij de aanplant. Zeker met droge zomers in het vooruitzicht moet je vooral zorgen dat de jonge aanplant het eerste jaar doorkomt. Het tweede jaar kan het nodig zijn om nog wat te helpen bij sommige planten en op een sterk uitgedroogde bodem.
In extreme gevallen met veel zand en te weinig humus, kan je enkele jaren nodig hebben om het humusgehalte op peil te brengen. Dit versnel je door veel bodembedekking toe te passen met organisch materiaal en eventueel door wat extra compost toe te voegen. Bij een redelijk normale grond is dat niet nodig. Mulching of grondbedekking met organisch materiaal is zeker voldoende. Gehakseld hout is een uitstekende bodembedekker, zeker aan te bevelen indien je arme grond hebt. Werk geen houtsnippers onder de grond, want dat leidt tot verzuring.
Let op! Sproeien is niet hetzelfde als bevloeien of gieten. Indien planten tijdelijk extra water nodig hebben, dan dien je dat toe bij de wortels door te bevloeien of te gieten. De bladeren nat maken is altijd uit den boze, zeker in tijden van droogte.
Hoeft het nog bevestigd? Elke vorm van chemische bestrijding is taboe. Als je door voldoende diversiteit en goed bodembeheer een tuin in balans hebt, zullen ziekten en plagen nauwelijks voorkomen. In een omgeving in balans zijn planten gezond en hebben ze hun eigen afweer tegen ziekten en plagen.
Heb je toch een uitbraak van een schadelijk insect of virus? Verwijder dan beter de plant om de kans op verspreiding te verkleinen en vermijdt chemische materialen.
Alle zware machines zouden onmiddellijk van het terrein van je gelaagde tuin of voedselbos moeten geweerd worden. Ze drukken de bodem samen en vernietigen voor vrij lange tijd een gezonde bodemstructuur met belangrijke nadelen voor de aanwezige lucht en wateropname.
Als dit in het verleden toch gebeurd is door het gebruik van tractoren bv. dan is ploegen niet de oplossing; ook niet diepploegen. De schade die je hiermee aan het bacterieleven toebrengt is groter dan het probleem dat je snel wil oplossen. De wortels van de planten zullen de structuur op natuurlijke wijze herstellen.
Misschien overbodig om te vermelden, maar de verstoring van uw kleine biotoop die door bejaging wordt veroorzaakt, kun je echt missen. Het dierlijk leven wordt een deel van de biodiversiteit die je nastreeft. Ze zal bovendien het geheel in een natuurlijke balans brengen … en houden.
Je controleert dus best of je perceel niet is ingekleurd in een jachtgebied. Dat kon en kan nog steeds door jagers die hun minimum van 40 aaneengesloten hectaren jachtgebied moeten verkrijgen. Je kan desgevallend je perceel laten ‘uitkleuren’ door en aanvraag hiertoe in te dienen. Dit geldt uiteraard voor de grotere percelen, maar let op. Heel wat private tuinen werden voor de jacht ‘ingelijfd’. Raadpleeg daarom de website “geopunt.be” en doe het nodige.
Het is misschien een beetje spijtig, maar huisdieren zijn een probleem in een voedselbos. Niet alleen grootvee zoals paarden, pony’s, ezels, geiten, schapen, …), maar ook kleinere dieren zoals kippen, konijnen, kalkoenen, … vormen een bedreiging voor het natuurlijk evenwicht van de planten. Ze vernietigen heel snel de onderste laag begroeiing. Zwaardere dieren zijn bovendien een probleem doordat ze ook de grond vast lopen. De bomen zullen in dat geval snel ziekten beginnen te vertonen door het verstoorde bodemleven.
Het verdient aanbeveling om de rust te laten heersen op je perceel. Vogels behoren tot het natuurlijk evenwicht dat je nastreeft en niet alleen voor hun gezang. Slechts twee voorbeelden: mezen zijn essentieel om rupsenplagen te voorkomen, ook die van de eikenprocessierups. Een steenuil voorkomt dan weer muizen- en insectenplagen door deze populaties op tijd en stond uit te dunnen.
Neskasten voorzien is dus een nuttige bijdrage tot biodiversiteit en natuurlijk evenwicht. Dus liever geen radiomuziek, niet teveel volk, … en als er machinaal moet gewerkt worden, graag zo beperkt mogelijk.